چطور با کودکتان حرف می‌زنید، به او نگاه می‌کنید و چند بار در روز نوازشش می‌کنید؟ روانشناسان می‌گویند نه‌تنها جملاتی که به کودکتان می‌گویید و مدرسه‌ای که برایش انتخاب می‌کنید بلکه حتی شیوه نگاه کردن شما به فرزندتان، می‌تواند به شخصیت او شکلی متفاوت دهد.دکتر ایمانی، می‌گوید، شاید کودک شما برخی ویژگی‌ها را از پدر یا مادربزرگش به ارث برده و با آنها به دنیا آمده باشد اما نمی‌توانید سهم خودتان را در شکل دادن به شخصیت او نادیده بگیرید. به گفته وی، در شکل‌گیری شخصیت کودکان ارث جایگاه خودش را دارد اما والدین هم می‌توانند با رفتارهای خود این ویژگی را تقویت کرده یا برعکس آن را کمرنگ کنند.
بچه حرف‌شنو خوب است!
شاید داشتن فرزندی محتاط که قبل از دست زدن به هر چیزی اول به چشمان مادرش نگاه کند یا بدون اجازه مادرش دست از پا خطا نکند، آرزوی بسیاری از والدین باشد اما بد نیست بدانید کودکی که حتی برای آب خوردنش هم منتظر گرفتن تایید از مادرش است، احتمالا در بزرگسالی با اختلال وسواس درگیر می‌شود. مادران مضطربی که با کنترل کودک‌شان سعی می‌کنند، استرس خودشان را کنترل کنند، کودکانی پر از ترس و اضطراب تربیت می‌کنند. پس نگذارید ترس‌های شما این ویژگی را در فرزندتان تقویت کند.
کودکتان از سروصدا فراری است؟
در جشن بچه‌ها، تنها کسی که از صدای آواز فراری است و دوست ندارد دور کیک بچرخد، فرزند شماست؟ هرچه دستش را می‌کشید و با چشم و ابرو به او اشاره می‌کنید که وسط مهمانی برود هم کارساز نیست؟ در این مواقع کودکتان اصرار دارد به خانه بروید.چون سر و صدا او را آزار می‌دهد؟ نباید فراموش کنید بعضی از ترس‌ها ذاتی هستند و همان‌طور که برخی از بچه‌ها از ارتفاع می‌ترسند، بعضی از کودکان هم به‌طور ذاتی صداهای بلند را دوست ندارند. کودکان کمتر از سه سال به‌طور معمول با ورود به مکان‌های پرسروصدا می‌ترسند و کودکانی که بیش از سه سال دارند، معمولا راحت‌تر با سروصدا و مهمانی کنار می‌آیند. برای اینکه بچه‌ها از شلوغی فراری نشوند، فرکانس صداها هم باید در وضعیت مناسبی باشد.
گاهی بزرگترها هم در بعضی مهمانی‌ها از صدا آزار می‌بینند اما نه ترسو هستند و نه مشکلات روانی دارند. تحمل آلودگی صوتی برای بزرگسالان هم دشوار است چه برسد به دختر یا پسربچه‌های خردسال. بعضی صداها نه‌تنها آرامش‌بخش نیستند بلکه با فرکانسی نخراشیده سوهان روح هم می‌شوند و طبیعی است که این صداهای زمخت کودکان را هم مثل بزرگترها آزار می‌دهد. پس اگر کودک چهار ساله شما از برخی صداها فاصله می‌گیرد، توقع نداشته باشید پا به پای شما از مهمانی لذت ببرد و به او حق دهید که در برابر صدای بلند موسیقی تاب نیاورد. اما اگر کودکتان به اندازه کافی بزرگ شده و هم‌سن و سال‌هایش به‌راحتی با صداها کنار می‌آیند، می‌توانید از محرک خوشایند و پاداش دادن برای ترغیب او استفاده کنید.
در چنین شرایطی برای اینکه در میهمانی بماند به او توجه بیشتری نشان دهید و حتی برایش جایزه‌ای هم در نظر بگیرید اما مجبورش نکنید ساعت‌ها در فضایی که برایش غیرقابل تحمل است بماند. می‌توانید به او بگویید درصورت اذیت شدن به اتاق برود و در فضایی آرام‌تر بازی کند. تصور نکنید اجبارهای شما از کودکتان فرد آرام‌تر و منطقی‌تری می‌سازد. تنها کاری که شما می‌توانید بکنید، همراهی با او و ترغیب کردنش به روبه‌رو شدن با موقعیت‌های ناخوشایند است اما نمی‌توانید با اجبار و تهدید ترس‌ها و نگرانی‌های فرزندتان را از بین ببرید چون با این کار تنها مشکلات کودکتان را تشدید می‌کنید.
کودکتان ریسک نمی‌کند؟
دوست ندارد سرسره‌بازی کند و وقتی پارک می‌روید، کنار شما روی نیمکت می‌نشیند؟ او را به‌خاطر این محافظه‌کاری بیش از اندازه دست نیندازید! به جای رفتارهایی که فاصله او را با ریسک‌پذیری‌های کوچک بیشتر می‌کند، سعی کنید همراهش باشید، دستش را بگیرید و به او اطمینان دهید که هیچ اتفاقی برایش نمی‌افتد و حتی اگر لازم بود با او سر بخورید. می‌توانید در ابتدا او را از نیمه سرسره رها کنید و برای موفقیت‌های کوچکش تشویقش کنید و بعد هم به او بگویید اگر به تنهایی از سرسره سر بخورد می‌تواند شکلاتی را از شما جایزه بگیرد.
اگر فرزندتان فقط از انجام برخی بازی‌ها یا قرار گرفتن در موقعیت‌های خاص هراس دارد، نگران نباشید؛ با رفتاردرمانی و تشویق او می‌توانید تا حدود زیادی اوضاع را بهتر کنید. نگذارید سختگیری شما کار را برای‌تان سخت‌تر کند و اجازه دهید با آرامش نفس بکشد، تجربیات جدید کسب کند و بفهمد دنیا آنقدرها هم ترسناک نیست؛ البته اگر احساس می‌کنید ترس‌های فرزندتان از کنترل شما و خودش خارج شده و قابل مهار کردن نیست، حتما با یک روانشناس در این مورد مشورت کنید.
لجبازی می‌کند؟
در مهمانی هنگامی که سرتان حسابی شلوغ است و در حال چیدن سفره غذا هستید، مدام پاهایش را در سفره دراز می‌کند؟ هرچه چشم‌غره می‌روید انگار نه انگار فقط با چشمانی گرد به شما زل می‌زند و می‌گوید: «دوست دارم» حاضر جوابی‌اش از یک‌طرف و نگاه سرزنشگر دیگران از طرفی دیگر شما را از کوره به در می‌برد؟ در این مواقع خونسردی خود را حفظ کنید. ممکن است هدف کودک فقط جلب نظر شما باشد و البته گاهی هم لجبازی راهی برای تلافی رفتارهای نادرست شماست. شاید فرزند شما از دست‌تان دلخور است یا از تنبیه نامناسب شما خشمگین است.
گذشته از این همیشه هم حرکات نادرست از روی قصد نیست. کودک شما هنوز درک درستی از رفتار درست یا نادرست ندارد و وقتی با فریاد به او می‌گویید: «نکن! سرم رفت!» دقیقا نمی‌فهمد که سر شما چرا رفته است و اینکه خودش مقصر رفتن سر شماست یا نه. اگر شما با پیام‌های واضح و قابل فهم به کودکتان نگویید چه کارهایی را نباید انجام دهد، نباید انتظار رسیدن به خواسته‌های‌تان را داشته باشید.
برای متوقف کردن اشتباهات کودک باید از راه درست وارد شوید و بدانید تنبیه کار را بدتر می‌کند
چشم سفید است؟
کودکان چهار یا پنج ساله فرصت زیادی برای تجربه کردن کار خطرناک نداشته‌اند و کودکی که در این سنین از بالای یخچال می‌پرد تا به حال افتادن و درد پاهایش را تجربه نکرده است. با این شیطنت‌ها نمی‌توان برچسب بی‌فکر بودن را به کودک چسباند و تنها باید در نقش والد مراقب اعمال او باشید، از کارهای خطرساز آگاهش کرده و بدون ترساندنش از ریسمان سیاه و سفید خطرها را به او گوشزد کنید. مطمئن باشید جیغ و فریاد شما هیچ پیامی به کودکتان نمی‌رساند. پس هنگام خطر با پیام‌های واضح به او هشدار دهید تا متوجه خطر شود؛ البته مراقب باشید به‌خاطر نگرانی‌های بیش از اندازه‌تان سد راه کنجکاوی و پیشرفت او نشوید. کودک نیاز دارد روابط و جهان اطرافش را درک کند و حتی در مسیر این یادگیری کمی خرابکاری کند.
به باباش رفته؟
کودک مدام از طریق مشاهده یاد می‌گیرد. اگر خودتان لجبازی می‌کنید، فرزندتان هم از شما می‌آموزد و اگر برای عصبانی کردن همسرتان و تلافی کردن رفتار نامناسب او صدای تلویزیون را بلند می‌کنید، فرزندتان هم این روش رفتاری را یاد می‌گیرد.
پس قبل از هر کاری، سعی کنید الگوی کاملی برای فرزندتان باشید؛ البته گاهی هم آموزش نادرست فرزندی لجباز بار می‌آورد. اگر هنگامی که رفتار نادرستی را در جمع مرتکب می‌شود به او لبخند بزنید و با شوخی بگویید «به باباش رفته» تا سعی کنید رفتار نامناسبش را پوشش دهید، این پیام را به او می‌دهید که رفتارش جالب بوده و به‌طور ناخودآگاه رفتارش را تقویت می‌کنید. گذشته از این، هیچ‌وقت در مقابل کودک به خاله و دایی در مورد اینکه چگونه ظرف شکلات‌ها را پخش کرده یا ظرف‌های خانه را شکسته است چیزی نگویید و اشتباهاتش را به عنوان شیرین‌کاری به دیگران معرفی نکنید.
درست می‌شود؟
برای متوقف کردن اشتباهات فرزندتان باید از راه درست وارد شوید و بدانید تنبیه و فریاد تنها کار را بدتر می‌کند. کودک نترس شما حتی اگر در آغاز از تنبیه بدنی‌تان بترسد، خیلی زود در برابر تهدید‌های‌تان نسبت به تنبیه کردن دیگر هیچ واکنشی نشان نمی‌دهد. باید شیوه‌های تربیتی را بیاموزید تا بتوانید تعاملی مناسب با فرزندتان داشته باشید. راه چاره شما محروم‌سازی است. اگر حاضر نیست پاهایش را از سفره جمع کند، باید به او بگویید اجازه نخواهد داشت با کامیون مورد علاقه‌اش بازی کند.
فراموش نکنید اگر سر حرف‌تان نباشید و با تسلیم شدن در برابر گریه‌هایش به او اجازه دهید تا با اسباب‌بازی مورد علاقه‌اش بازی کند، دفعه بعد او حرف شما را جدی نمی‌گیرد. ابتدا کمی فکر کنید، اگر او را از چیزی محروم کنید، احتمالا باید گریه‌هایش را هم تحمل کنید؛ البته صبر شما از او کودکی سر به راه می‌سازد.
