زبان برنامه‌نویسی رایانه ای پاسکال یکی از زبان‌های مشهور برنامه‌نویسی سطح بالای متداول است. پاسکال به عنوان زبان ساده شده زبان ALgOL طراحی شد و مقاصد آموزشی داشت.
این زبان توسط نیکلاوس ویرت (Niklaus Wirth) پروفسور دانشگاه پلی تکنیک زوریخ در سوییس در سال‌های ۱۹۶۸ و ۱۹۶۹ طراحی شد و در سال ۱۹۷۰ به عنوان یک زبان کارآمد و کوچک به منظور پیش برد و توسعه مهارت‌های برنامه نویسی با استفاده از برنامه نویسی ساخت یافته و ساختمان داده‌ها، منتشر گردید. نام زبان پاسکال آن از نام بلز پاسکال، ریاضی‌دان فرانسوی، الهام گرفته شده است. پاسکال یک زبان برنامه نویسی امری و ساخت یافته تأثیر گذار می‌باشد که از خصوصیات این زبان می‌توان به سادگی فراگیری آن اشاره کرد.
استاندارد این زبان برنامه‌نویسی در سال ۱۹۸۳ نوشته شده است و دو سازمان IEEE و ANSI آن را تائید کرده‌اند. هم اکنون این زبان بیش‌تر به‌عنوان زبان برنامه‌نویسی آموزشی برای مبتدیان در دانشگاه‌ها تدریس می‌شود. سادگی و تجرید خوب این زبان امکان برنامه‌نویسی راحت بدون نیاز به آگاهی از ساختارهای پیچیدهٔ زیرین سیستم‌عامل را می‌دهد.
یک نسخه برگرفته از پاسکال که با عنوان Object Pascal شناخته می‌شود، برای برنامه نویسی شی گرا طراحی شد.
تاریخچه
نیکلاوس ورث قبل از پاسکال و برای تهیه مقدمات آن، زبان Euler و سپس Algol-W را توسعه داد و بعدها زبان‌های Modula-2 و Obern که شبیه به پاسکال بودند را بوجود آورد. در زمان اختراع پاسکال، زبان‌های برنامه نویسی بسیار زیادی وجود داشت ولی تنها تعدادی از آنها بسیار استفاده می‌شدند که عبارت بودند از Fortran ، Assembler و Cobol. ایده اصلی زبان جدید نظم، مدیریت داده‌ها و نیاز به تعریف داده‌ها بود.این زبان از ابتدا به گونه‌ای طراحی شده بود که یک زبان آموزشی باشد.
در ابتدا پاسکال بسیار وسیع و جامع بود، اما تنها به منظور یاددادن برنامه نویسی ساخت یافته به دانشجویان نبود. نسلهای متمادی از دانشجویان بر روی پاسکال به عنوان یک زبان مقدماتی در دوره‌های لیسانس کار کردند. همچنین نسخه‌های متفاوتی از پاسکال مکرراً برای هر چیزی از پروژه‌های تحقیقاتی گرفته تا بازی‌های رایانه‌ای و سیستم‌های جاسازی شده استفاده شد. هم اکنون کامپایلرهای جدید تر پاسکال موجود می‌باشند که که به طور وسیع و گسترده استفاده می‌شوند.
پاسکال نخستین زبان سطح بالا بود که برای توسعه و تکامل در Apple Lisa استفاده شد و در سال‌های اولیه Mac، قسمت هایی از سیستم‌عامل اصلی مکینتاش، از منابع پاسکال توسط دست به زبان اسمبلی ۶۸۰۰۰ Motorola ترجمه شد. حروفچینی محبوب سیستم TeX توسط Donald E.Knuth در WEB (سیستم برنامه نویسی آموزش دیده اصلی) نوشته شد، که بر پایه DEC PDP-10 Pascal می‌باشد، آن هم در هنگامی که یک برنامه کاربردی مانند Total Commander در Delphi (پاسکال شی گرا) نوشته شد.
توربو پاسکال:
پاسکال نیز مانند بسیاری از زبان‌های برنامه‌نویسی دیگر دارای کامپایلرهای زیادی است که از معروف‌ترین آنها می‌توان به کامپایلر توربو پاسکال (Turbo Pascal) که متعلق به شرکت بورلند (Borland) است اشاره کرد. شرکت بورلند از پاسکال شی‌گرا به‌عنوان زبان برنامه‌نویسی محیط توسعه نرم‌افزار خود به نام دلفی استفاده کرده است.
توربو پاسکال در سال ۱۹۸۳ معرفی شد و همیشه در بین زبان‌های برنامه نویسی از فروش بسیار بالایی برخوردار بود. توربو پاسکال مفهوم جدیدی به نام Integrated Development Environment یا (IDE) به معنای “محیط برنامه نویسی مجتمع” را معرفی کرد. در محیط IDE شما قادر خواهید بود کد را ویرایش کنید (در یک ویرایشگر هماهنگ با wordstar)، کامپایلر را آغاز کنید، خطاها را ببینید و به خط هایی که حاوی آن خطا هاست بروید، البته این مسئله هم اکنون بسیار بی معنی به نظر می‌آید، اما در گذشته لازم بود که شما از ویرایشگر بیرون بروید و به DOS برگردید و سپس کامپایلر را به صورت خط فرمانی آغاز کنید، سپس شماره خطاهای خط را یادداشت کنید، دوباره ویرایشگر را باز کنید و به خط‌های حاوی خطا بروید و دوباره همه چیز را از اول انجام دهید.
به علاوه بورلند توربو پاسکال خود را فقط ۴۹دلار می فروخت، در حالیکه مایکروسافت کامپایلر پاسکال خود راچند صد دلار به فروش می رساند، تداوم موفقیت چند ساله توربو پاسکال سبب شد که درآمدهای مایکروسافت از فروش کامپایلر پاسکال بسیار کاهش یابد.
پاسکال دلفی:
بعد از ۹ نسخه از انتشار توربو پاسکال و بورلند پاسکال، که به تدریج زبان‌های بسیار گسترده‌ای شده بودند، بورلند در سال ۱۹۹۵ دلفی را معرفی نمود که پاسکال را به یک محیط برنامه نویسی دیداری(VISUAL) تبدیل می‌کرد. زبان شیئ گرایی پاسکال که ما در دلفی از آن سود می جوییم در سال ۱۹۹۵ همراه با محیط برنامه نوسیس دیداری(VISUAL)دلفی اختراع نشد. این زبان توسعه یافته زبان پاسکال شیئ گرا بود که قبلاً در محصول بورلند پاسکال از آن استفاده شده بود، اما بورلند پاسکال آن را را اختراع نکرد بلکه تنها به گسترش وعمومی شدن آن کمک نمود.
